Czym jest ryzyko kredytowe, jak się je określa i jakie są jego rodzaje?

Co to jest ryzyko kredytowe?

Każdy udzielony kredyt generuje ryzyko, że pożyczone pieniądze nie zostaną zwrócone w ustalonym terminie. Może być również tak, że nie uda się odzyskać całkowitej wartości zadłużenia. Prawdopodobieństwo wystąpienia takiej sytuacji jest określane mianem ryzyka kredytowego. Niewypłacalność dłużników może być spowodowana czynnikiem losowym, ale nierzadko bank może już na etapie zawierania umowy określić zwiększone ryzyko kredytowe na podstawie zebranych informacji od klienta.

Zainteresuje Cię: Kredyt a pożyczka - jakie są różnice?

Rodzaje ryzyka kredytowego

Wiele czynników może wpłynąć negatywnie na działalność kredytową banku. Z tego powodu wyróżnia się kilka rodzajów ryzyka kredytowego. Są to m.in.:

Ryzyko rynkowe

Wynika z ogólnej sytuacji na rynku finansowym, określanej na podstawie wskaźników rynkowych takich jak poziom inflacji, poziom bezrobocia, PKB kraju oraz innych czynników, które mogą wpływać destabilizująco na krajową gospodarkę. Ryzyko kredytowe rynkowe jest niezależne od podejmowanych decyzji przez zarząd, dlatego banki komercyjne nie mogą nim zarządzać.

Ryzyko operacyjne

W przeciwieństwie do ryzyka rynkowego bank ma wpływ na ryzyko kredytowe operacyjne, ponieważ jest ono ściśle powiązane z polityką kredytową banku. Jest to ryzyko kredytowe, które powinno być możliwie ograniczane, jednak nie ma sposobu, by bank mógł je całkowicie wyeliminować. Banki stosują w tym celu weryfikację sytuacji finansowej klientów oraz szkolenia dla pracowników.

Ryzyko stopy procentowej

Jest pośrednio związane z ryzykiem rynkowym, ale dotyczy tylko zmiany stóp procentowych. Wiele kredytów udzielanych jest ze zmienną stopą procentową, co może istotnie zwiększyć wysokość miesięcznej raty i sprawić, że dłużnik nie będzie w stanie uregulować należnej kwoty. Oprocentowanie stałe również generuje ryzyko kredytowe dla banku, ponieważ naraża go na stratę w przypadku wystąpienia niekorzystnych zmian rynkowych.

Ryzyko niewypłacalności

Każda instytucja finansowa może stać się niewypłacalna w wyniku stosowania polityki kredytowej, która nie jest dopasowana do bieżącej sytuacji na rynku finansowym. Naruszenie terminu spłaty zadłużenia może naruszyć płynność finansową banku, co istotnie wpłynie na jego dalszą działalność. Niewypłacalność kredytobiorców powoduje więc naruszenie równowagi finansowej samej instytucji, która udziela kredytu i wpływa na wzrost ryzyka kredytowego.

Samo ryzyko kredytowe może być bardzo szeroko rozumiane. Przedstawione wyżej pięć przykładów to tylko te najważniejsze z punktu widzenia instytucji finansowej. Wśród rodzajów ryzyka kredytowego można również wyróżnić te, które dotyczą podmiotów indywidualnych lub całego portfela kredytowego.

Portfelowe ryzyko kredytowe

Wśród wielu rodzajów ryzyka kredytowego wyróżnia się m.in.: indywidualne ryzyko kredytowe i portfelowe ryzyko kredytowe. Przy zawieraniu umowy z klientem banku pojawia się indywidualne ryzyko kredytowe. Bank szacuje wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której klient nie spłaci całości kredytu w terminie lub nie będzie w stanie uregulować kolejnych rat. Portfelowe ryzyko finansowe nazywane jest również ryzykiem łącznym, ponieważ dotyczy wszystkich umów kredytowych, które zawiera bank. Z tego powodu jest ściśle związane z poziomem ryzyka kredytowego licznego dla każdego klienta indywidualnego oddzielnie.

Zobacz też: RRSO - co to jest i jak obliczyć? Do czego służy?

Jakie są determinanty ryzyka kredytowego?

Wyodrębnienie rodzajów ryzyka kredytowego to nie wszystko. Najważniejszą kwestią, która pozwoli ustalić optymalną politykę kredytową banku, jest oszacowanie poziomu ryzyka kredytowego, czyli scoring kredytowy. Jest wiele czynników, które mogą wpływać na zwiększenie lub zmniejszenie ryzyka kredytowego, ale najważniejsze z nich to:

• typ kredytobiorcy (podmiot publiczny czy prywatny),
• wysokość kredytu,
• okres spłaty,
• rodzaj i wysokość oprocentowania,
• sytuacja finansowa kredytobiorcy,
• cel kredytu.

W przypadku udzielenia kredytu podmiotowi publicznemu ryzyko kredytowe jest minimalne, ponieważ prawdopodobieństwo jest niewypłacalności minimalne. Inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku klientów indywidualnych oraz firm. Najwyższe ryzyko kredytowe będzie dotyczyło umów z nowymi firmami oraz osobami o niepewnej sytuacji finansowej. Ryzyko kredytowe będzie rosło wraz ze wzrostem wysokości kredytu oraz wydłużeniem okresu spłaty. Jest to zrozumiałe, ponieważ im dłuższy horyzont czasowy obejmuje umowa, tym większe ryzyko pojawienia się problemów przy spłacie zadłużenia.

Nie bez znaczenia jest również cel kredytu. Ryzyko kredytowe dla umowy na kredyt inwestycyjny będzie wyższe niż w przypadku innych umów. Firmy decydujące się na inwestycje są przygotowane na ewentualne trudności, jednak każde tego typu działanie finansowane kapitałem obcym sprawia, że ryzyko niepowodzenia inwestycji jest bezpośrednio powiązane z ryzykiem kredytowym. Ma to szczególne znaczenie w przypadku strategicznych inwestycji, które mają być głównym filarem działalności przedsiębiorstwa.

Jak ograniczyć ryzyko kredytowe?

Bank nie ma możliwości zarządzać ryzykiem rynkowym, jednak pozostałe rodzaje mogą być odpowiednio ograniczone przez przemyślaną politykę kredytową. Do metod obniżenia ryzyka kredytowego zalicza się m.in.:

• weryfikacja zdolności kredytowej klienta,
• ograniczenie kwoty kredytu i okresu spłaty,
• ubezpieczenie kredytu,
• monitoring kredytobiorcy,
• tworzenie rezerw celowych.

Sprawdzenie zdolności kredytowej klienta to często wykorzystywane narzędzie, które ma na celu zmniejszenie ryzyka kredytowego. Kredytobiorca, który ma stabilną sytuację zawodową oraz materialną i w przeszłości terminowo spłacał zadłużenie, będzie bardziej wiarygodny w oczach banku. Ryzyko kredytowe w takiej sytuacji będzie niższe niż w przypadku osoby, która w przeszłości miała problem ze spłatą pożyczonych pieniędzy. Banki mogą również zabezpieczyć się na wypadek pogorszenia się sytuacji finansowej klienta. Ubezpieczenie kredytu zmniejsza ryzyko kredytowe, ponieważ gwarantuje spłatę zadłużenia przez firmę ubezpieczeniową. Sprawdzonym rozwiązaniem jest również tworzenie rezerwy, która pokryje ewentualne braki w płatnościach klientów banku.

Ryzyko kredytowe pojawia się za każdym razem, gdy podpisywana jest umowa kredytowa. Banki są tego świadome, dlatego dokładają starań, aby zniwelować ryzyko kredytowe poprzez umiejętne zarządzanie aktywami i pasywami oraz weryfikację klientów. Im pewniejsza sytuacja finansowa kredytobiorcy, tym bank jest pewniejszy, że otrzyma pożyczone pieniądze na czas i w ustalonej kwocie. Jest to szerokie zagadnienie, jednak dotyczy obu stron umowy kredytowej, dlatego tak ważne jest, aby o nim pamiętać.

Przeczytaj również: Jak sprawdzić swoją zdolność kredytową?